Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2013

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ (ε) Ἡμέρες ἐξορίας καί διωγμοῦ

 


ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ (ε)

μέρες ξορίας καί διωγμο
Του αρχιμ. Ειρηναιου Μπουσδεκη

     Ὅταν κάποιος ἔλθει πιό κοντά στά συγκεκριμένα γεγονότα τῆς ἐκτόπισης τοῦ μητροπολίτη Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου ἀπό τή μητρόπολή του, θά πονέσει πολύ γιά τή βιασύνη, τήν αὐθαιρεσία, τή σκληρότητα καί τή βιαιότητα μέρους τῆς Ἱεραρχίας, ἡ ὁποία κατά παράβαση τῶν Κανόνων τῆς Ἐκκλησίας καί αὐτοῦ τοῦ κοσμικοῦ δικαίου καί μέ τήν ἐπικουρία τοῦ δικτατορικοῦ καθεστῶτος τοῦ Ἰωαννίδη τόν σφαγίασε μαζί μέ τούς ἄλλους ἕνδεκα ἀδελφούς του.

     Ἄς παρακολουθήσουμε τή ροή τῶν γεγονότων μέσα ἀπό τό ἡμερολόγιο τοῦ μακαριστοῦ ἐπισκόπου μας: «06-07-1974. Ἐδημοσιεύθηκε σήμερα στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως ἡ ἀπόφασι τῆς Συνόδου καί αὐθημερόν μοῦ τήν ἐκοινοποίησε ὁ Σεραφείμ. Τό μεσημέρι ἦταν ὁ Ἐνόπλων τήν ὥρα πού ἦρθε τό ἔγγραφο. Δόξα τῷ Θεῷ. Ἕνα μήνυμα ὑπάρχει σ᾿ αὐτό τό διωγμό». Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος νόμισε πώς καί μόνον μέ τήν ἀπόφαση τῆς Συνόδου μποροῦσε νά ἐκδιώξει ἀπό τήν μητρόπολη τόν Ἀττικῆς Νικόδημο. «10-07-1974. Ἦρθε σήμερα ὁ Δαμασκηνός Χαλκίτης (*ἱεροκήρυκας στήν μητρόπολη Ἀττικῆς, πού ἀπέβλεπε στήν ἐπισκοποποίησή του -τελικά ποτέ δέν κατόρθωσε νά γίνει ἐπίσκοπος) μέ ἔγγραφο τοῦ Σεραφείμ νά παραλάβη ὡς γενικός ἀρχιερατικός ἐπίτροπος. Δέν τόν δέχθηκα. Τοῦ παρήγγειλα μέ τόν π. Γεώργιο νά φέρη γνωμάτευσι τοῦ Νομικοῦ Συμβουλίου τοῦ Κράτους ὡς πρός τήν Συντακτική Πράξι 7, ἄν ἐφαρμόζεται στήν περίπτωσί μου. Τηλεφώνησε στόν Σεραφείμ. Ἐκεῖνος τοῦ εἶπε νά πάρη αὔριο καί νά φέρη τήν Συντ. Πράξι καί νά καλέση τήν βοήθεια τῆς ἀστυνομίας». Τελικά ἡ ἀστυνομία ἦλθε ἀλλά, ἐπειδή δέν εἶχε ἐκδοθεῖ ἀκόμα τό διάταγμα ἐκπτώσεως, δέν μπόρεσε νά ἀναγκάσει τόν μητροπολίτη μας νά ἀπέλθει ἀπό τήν μητρόπολη.

     Στίς 11-07-1974 νέο φοβερό βῆμα τῆς κουτσουρεμένης Συνόδου. Κήρυξε ἐκπτώτους σέ μία καί μόνη συνεδρία ἄλλους 9 μητροπολίτες μέ διαδικασίες ἀστραπή. Χωρίς νά ἀνακοινώσει στούς μητροπολίτες τό παράπτωμα, ἄν ὑπῆρχε, πού διέπραξαν ἤ τήν ἀντικανονική πράξη, στήν ὁποία περιέπεσαν, χωρίς νά τούς καλέσει γιά νά τούς ἀκούσει, χωρίς τήν παραμικρή διαδικασία ἐκκλησιαστικοῦ δικαστηρίου, τούς κήρυξε ἔκπτωτους.

     Οἱ προσπάθειες κατάληψης τῆς μητρόπολης συνεχίστηκαν: «12-07-1974. Τό πρωί ἔστειλε τηλεγράφημα ὁ Δαμασκηνός Χαλκίτης σέ μένα καί στόν π. Γεώργιο. Ἐγώ δέν τό παρέλαβα. Τοῦ π. Γεωργίου ἦταν ὡς πρός τό περιεχόμενο ἄηθες. Ἔδινε ἐντολή νά μή ὑπακούουν σέ μένα. Ἐμάζεψα τά κλειδιά καί ἔκλεισα τήν πόρτα.Ἦρθε, χτύπησε καί ἀναγκάστηκε νά φύγη. Τό μεσημέρι ἀκούστηκε ὅτι ἔγινε ἔκτακτη σύσκεψι τοῦ ὑπουργικοῦ συμβουλίου γιά τό ἐκκλησιαστικό. Ἡ ἐφημερίδα Βῆμα ἔγραψε ὅτι παρητήθη ὁ γενικός Διευθυντής Ἀγγελόπουλος. Ἀργά τό βράδυ ὁ π. Δημήτριος Ἠλιάδης μοῦ ἐτηλεφώνησε ὅτι καταρτίσθηκε ὁ κατάλογος τῶν αὐριανῶν ἐκλεκτῶν. Δέν μπορεῖ νά δοκιμάση κανείς τίποτα περισσότερο ἀπό ἀπογοήτευσι». Ἔτσι, πρίν κἄν βγοῦν τά διατάγματα ἐκπτώσεως τῶν δώδεκα μητροπολιτῶν γιά νά θεωρηθοῦν κενές οἱ μητροπόλεις τους, ὁ Σεραφείμ, μέ τό ἀκρωτηριασμένο κομμάτι τῆς ἱεραρχίας, προχώρησε σέ ἐκλογές τῶν διαδόχων τους: «13-07-1974.Ἔκαναν σήμερα ἐκλογές. Ὑποσχέθηκαν, ἄσκησαν ψυχολογική βία, προσπάθησαν νά παρασύρουν ὅλους. Δέν ὑπῆρχε παρά μόνο ἕνας ὑποψήφιος. Ὅλοι οἱ ὑποψήφιοι δέχθηκαν ἐκτός ἀπό τόν Νεόφυτο Παντζή (*καί δεύτερος κληρικός -μετά τόν π. Χρυσόστομο Πολιτόπουλο, ὁ ὁποῖος δέ δέχθηκε τά Μέγαρα- πού εἶχε τό ἠθικό κύρος καί τήν παρρησία νά μή δεχθεῖ νά καταλάβει θρόνο πού κενώθηκε βίαια καί ἀντικανονικά –τή μητρόπολη Παραμυθίας) ὁ ὁποῖος εἶπε ὅτι δέν θά στηρίξω τόν θρόνο μου στά πτώματα δυό προκατόχων μου. Ὑπῆρξε ἀνεξακρίβωτη πληροφορία ὅτι ὁ ὑπουργός ἐθύμωσε γιατί δέν ἦταν ἐν γνώσει τοῦ θέματος τῶν ἐκλογῶν. Ἀργά τό βράδυ ὁ Ἰ. Λεμπέσης μοῦ εἶπε ὅτι χθές ἔγινε μάχη στό Ὑπουργικό Συμβούλιο. Ὁ ὑπουργός Τσάκωνας ὑποστήριξε ὅτι πρέπει νά κληθοῦν ὅλοι οἱ ἱεράρχαι καί νά ἐκλέξουν νέο ἀρχιεπίσκοπο. Ὁ Χρήστου ἀντιστάθηκε λέγοντας ὅτι ἐνδιαφέρεται νά ἀποκαταστήση τούς Ἱερούς Κανόνας».


     Ἡ σπουδή ἦταν ἔκδηλη. Ὁ φόβος ὅτι οἱ πολιτικές ἐξελίξεις μποροῦσαν νά ἀνατρέψουν τά σχέδια τῆς ἀνωμαλίας μέσα στήν Ἐκκλησία τούς ἔκανε πραγματικά νά τρέχουν. Ἔπρεπε νά βιαστοῦν νά βγάλουν τά διατάγματα ἐκπτώσεως πρῶτα τῶν 12 καί μετά τά διατάγματα ἐγκαταστάσεως τῶν νεοεκλεγέντων στίς θέσεις τους. Προηγήθηκαν τά διατάγματα τῶν 3 ἐκ τῶν 12 (Θεσσαλιώτιδος Κωνσταντίνου, Ζακύνθου Ἀποστόλου καί Ἀττικῆς Νικοδήμου). Ἔγραφε ὁ Ἀττικῆς στό ἡμερολόγιό του: «17-07-1974. ...Ἀπό ἐκκλησιαστικῆς πλευρᾶς καμμιά ἀλλαγή. Τά διατάγματα γιά τούς τρεῖς μητροπολίτας ὑπεγράφησαν. Ἄς γίνει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τήν ἄμπελο τήν ἐφύτευσε ἡ δεξιά Του. Εἰς Ἐκεῖνον ἀνήκει καί ἡ Ἐκκλησία καί ἡ ἱστορία». Στίς πιό δύσκολες στιγμές φαίνεται τό μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ αὐτοπαράδοση στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ πεποίθηση ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ κύριος τῆς ἱστορίας. Ἡ ἐμπιστοσύνη ὅτι ἡ Ἐκκλησία Τοῦ ἀνήκει καί παραχωρεῖ τό κάθε τι γιά νά ἐκπληρωθοῦν οἱ ἀνεξερεύνητες σέ μᾶς βουλές Του.
     Μετά τήν ἔκδοση τοῦ Προεδρικοῦ διατάγματος δέν μποροῦσε πιά νά σταθεῖ στή μητρόπολη καί ξεκίνησε τή διαδικασία τῆς ἀναχώρησης. Ὅλη κι ὅλη ἡ περιουσία του τό μεγάλο πλῆθος τῶν βιβλίων του, τά ράσα του καί οἱ ἀρχιερατικές στολές του: «18-07-1974. Μάζεψα τά πράγματά μου γιά νά ἀναχωρήσω. Παραδίδομαι στήν ἀγκάλη τοῦ ζῶντος Κυρίου μου. Δέν ξέρω τήν ἔκτασι τῆς περιπέτειάς μου. Δέν μέ ἀνησυχεῖ αὐτό. Ἐμπιστεύομαι τήν ὕπαρξί μου στή δική του ἀγάπη». Καί νέα ἔξαρση πνευματικῆς ἀνάτασης τοῦ Ἀττικῆς Νικοδήμου. Τήν πορεία πρός τήν ἐξορία τήν θεωρεῖ παράδοση στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ. Δέν γνώριζε τήν ἔκταση τῆς περιπέτειάς του. Τελικά ἀποδείχθηκε ἡ πλέον μακρά ἀπό ὅλους τούς 12 μητροπολίτες. Διήρκεσε 39 ὁλόκληρα χρόνια. Καί ὅλα αὐτά τά χρόνια παρέμεινε σταθερός στό νά ἐμπιστεύεται τήν ὕπαρξή του στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
 
     Ὑπῆρξαν καί δυό ἄλλα λυπηρά γεγονότα πού συνδυάστηκαν μέ τήν ἐκτόπιση τοῦ μητροπολίτη. Λέει στό ἡμερολόγιό του: «18-07-1974. ...Οἱ συνοδικοί σήμερα δέχθηκαν κατ᾿ ἀρχήν νά δώσουν ἄλλους τίτλους στούς Μητροπολίτας πού ἔβγαλαν ἀπό τίς ἐπαρχίες των καί ἀποφάσισαν νά μή τούς ἐπιτρέψουν νά μείνουν οὔτε στήν περιοχή τήν ὁποία ἐποίμαναν οὔτε ἐκεῖ πού διηκόνησαν ὡς ἱεροκήρυκες». Τό πρῶτο λυπηρό. Ἀναζητήθηκαν τίτλοι «πάλαι ποτέ διαλαμψασῶν» ἐπισκοπῶν γιά νά θεωρηθοῦν οἱ 12 ὡς τιτουλάριοι πλέον μητροπολίτες. Τά ὀνόματα ὅμως τῶν ἐπισκοπῶν αὐτῶν ἀναζητήθηκαν ἀπό συγκεκριμένους μητροπολίτες (γνωστούς σ᾿ αὐτούς πού παροικοῦν στήν Ἱερουσαλήμ) νά ἔχουν ἕνα περιπαικτικό, ἰδιαίτερο γιά τόν κάθε ἐπίσκοπο, χαρακτῆρα. Ἀναζητήθηκαν λοιπόν «παρατσούκλια» γιά τήν περαιτέρω ἀτίμωση τῶν μητροπολιτῶν. Τό δεύτερο λυπηρό καί ἐνδεικτικό τοῦ φόβου τῶν ἐπισκόπων μέ ἔνοχη συνείδηση. Ἐμφανίστηκε συνοδική ἐγκύκλιος, μέ ὑπογραφές πλαστογραφημένες, πού ἐπικαλεῖται ἀπόφαση τῆς κουτσουρεμένης Ἱεραρχίας της 23ης-7-1974 (τή μέρα ἐκείνη δέ συνεδρίασε ἡ Ἱεραρχία). Μέ τήν ἐγκύκλιο αὐτή ἀπαγόρευαν στούς ἐκθρονισθέντες ἱεράρχες νά κατοικήσουν στά ὅρια τῆς ἱερᾶς μητροπόλεως πού ποιμαίνανε καί στή μητροπολιτική περιφέρεια πού διακόνησαν ὡς ἱεροκήρυκες (δεῖτε τή θλιβερή αὐτή ἐγκύκλιο σέ ἄλλη θέση τοῦ περιοδικοῦ αὐτοῦ). Καί μόνο ἡ κίνηση αὐτή ἀποδεικνύει τόν φόβο καί τήν ἀνασφάλεια τῶν δημιουργῶν τῆς ἀνωμαλίας στήν Ἐκκλησία, ἀλλά καί τήν γνώση καί πεποίθηση ὅλων ὅτι οἱ διωκόμενοι ἐπίσκοποι «ἔχαιρον τιμῆς» σέ ὅποιο σημεῖο τῆς Ἐλληνικῆς ἐπικράτειας καί ἄν πέρασαν. Φυσικά, οἱ ἐκθρονισθέντες Ἱεράρχες ἀγνόησαν παντελῶς τίς ἐπιταγές τῆς ἐγκυκλίου αὐτῆς.

     Μέ ἀφάνταστη εἰρήνη καί ἠρεμία στήν καρδιά του καί μέ τή θεία λειτουργία στό μικρό παρεκκλήσι τοῦ ἁγίου Σάββα ξεκίνησε ὁ Ἀττικῆς Νικόδημος τήν καινούργια σελίδα τῆς ζωῆς του στόν τόπο τῆς ἐξορίας του: «19-07-1974. Τό πρῶτο βράδυ στήν ἐξορία μου. Εἶμαι ἀφάνταστα εἰρηνικός σήμερα. Σάν νά ἄνοιξε μιά καινούργια σελίδα στή ζωή μου.
 
     Τό βράδυ ἔμαθα πώς κυκλοφόρησε τό φύλλο τῆς Ἐφημερίδος τῆς Κυβερνήσεως μέ τά διατάγματα καί πώς ὁ Δωρόθεος βιάστηκε νά τό στείλη στήν Κηφισιά. Δέν ἔχω πιά κανένα ἐνδιαφέρον γι᾿ αὐτή τήν ἱστορία.
     20-07-1974. Ἐλειτούργησα τό πρωί στό παρεκκλήσιο (τοῦ Ἁγίου Σάββα). Γεύθηκα τήν ἠρεμία. Αἰσθάνομαι ὅτι εἶναι ἕνα ἰδιαίτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ κατά τήν παροῦσα στιγμή.
 
     Μετά τή Θ. Λειτουργία ἔφθασαν οἱ συγκλονιστικές εἰδήσεις. Ἡ Τουρκία ἔκανε ἀπόβασι στήν Κύπρο. Ἀμέσως κηρύχθηκε γενική ἐπιστράτευσι. Οἱ εἰδήσεις μέχρι τό βράδυ συγκεχυμένες.
     21-07-1974. Εἴχαμε Θ. Λειτουργία στό παρεκκλήσιο τοῦ ἁγίου Σάββα. Ἀνεκτίμητη εὐλογία τοῦ Θεοῦ αὐτό τό παρεκκλήσιο. Ἦρθαν καί μερικοί φοιτηταί».
 
     Τήν ἀκραία ἐκτροπή στά ἐκκλησιαστικά πράγματα ἀκολούθησε ἡ τραγωδία τῆς Κύπρου καί ἡ κατάρρευση τοῦ δικατατορικοῦ καθεστῶτος πού συνέπραξε στήν ἐκκλησιαστική θηριωδία ἀλλά καί στήν κακή τροπή τῶν γεγονότων τῆς Κύπρου. Στίς 23-7-1974, τέσσερις μόλις μέρες μετά τήν ἐκτόπιση τοῦ μητροπολίτη Ἀττικῆς Νικοδήμου, ἡ Ἑλλάδα βρέθηκε σέ κενό ἐξουσίας νά περιμένει τήν ἄφιξη τοῦ Καραμανλῆ. Καί στό κενό αὐτό ἐξουσίας, τό τόσο κρίσιμο γιά τήν πατρίδα μας, οἱ διῶκτες ἐπίσκοποι ἔσπευσαν νά κατοχυρώσουν τά ἔργα τῆς ἀνατροπῆς τῆς Ἐκκλησίας πού εἶχαν ἐπιτελέσει. Ἔσπευσαν νά βγάλουν στό Ἐθνικό Τυπογραφεῖο τά Προεδρικά Διατάγματα ἐκπτώσεως τῶν 9 ὑπόλοιπων ἐκθρονισθέντων, καθώς ἐπίσης καί τά Προεδρικά Διατάγματα τῶν 12 ἤδη ἐκλεγμένων καί χειροτονημένων (ὅσων ἐξ αὐτῶν προέρχονταν ἀπό τόν ἱερατικό βαθμό) ἐπισκόπων ἀντικαταστατῶν τους. Δύο μαρτυρίες ἀποκαλύπτουν τό θλιβερό αὐτό γεγονός.
 
     Ἡ πρώτη ἀπό τό ἡμερολόγιο τοῦ Ἀττικῆς: «23-07-1974. Ἀναγγέλθηκαν τό ἀπόγευμα σημαντικές κυβερνητικές ἀλλαγές. Ἔρχεται ὁ Καραμανλής καί σχηματίζει κυβέρνησι ἐθνικῆς ἑνότητος.

     Οἱ ἐκκλησιαστικοί βιάστηκαν νά βγάλουν σήμερα τά διατάγματα ἀπομακρύνσεως τῶν ἐννέα Μητροπολιτῶν καί προσπάθησαν νά τά κοινοποιήσουν στούς Μητροπολίτας».
 
     Ἡ δεύτερη μαρτυρία ἀπό τό βιβλίο τοῦ μητροπολίτη Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου «Εἰπέ τῇ Ἐκκλησίᾳ» (σελ. 143): «Οἱ ἐκκλησιαστικοί φοβήθηκαν τήν μεταπολίτευση. Κι ἔτρεξαν νά ἀσφαλίσουν τά ἔργα τους. Ὁ Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης Χρυσόστομος (Βούλτσος), στενός συνεργάτης τοῦ Σεραφείμ, πῆγε στό Ἐθνικό Τυπογραφεῖο κι ἐπιστάτησε στή δημοσίευση τῶν διαταγμάτων. Στό κενό τῆς ἐξουσίας. Δίχως οἱ ὑπουργικές ὑπογραφές, πού φιγουράριζαν κάτω ἀπό τά διατάγματα, νά ἔχουν πέραση. Καί μέ τήν ἀπουσία τοῦ πνεύματος τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἀγάπης.
     Τό φύλλο ἔχει ἀριθμό 284 καί ἡμερομηνία 23 Ἰουλίου 1974. Ὁ καθένας μπορεῖ νά τό ἐλέγξει».

     Μέ τήν ἔλευση τῆς δημοκρατίας στήν Ἑλλάδα, ἀπό πλευρᾶς ἐκκλησιαστικῆς εἶχε ἀπομείνει μιά καί μοναδική ἐκρεμότητα: ἡ διαβεβαίωση τῶν 12 βιαίως καταλαβόντων τούς ἐπισκοπικούς θρόνους. Οἱ 12 ἐκθρονισθέντες προσπάθησαν νά ἐνημερώσουν τόσο τόν ὑπουργό Παιδείας καί Θρησκευμάτων Λοῦρο (τόν ἐπισκέφθηκε ἀντιπροσωπεία τῶν 12, οἱ Ἀλεξανδρουπόλεως Κωνστάντιος, Χαλκίδος Νικόλαος καί Τρίκκης Σεραφείμ) ὅσο καί τόν ἴδιο τόν Πρωθυπουργό (ἐστάλη ἔγγραφο στόν Πρωθυπουργό γιά ἀναβολή ὁποιασδήποτε ἐνέργειας –βλέπε «Εἰπέ τῇ Ἐκκλησίᾳ», σελ. 147-149). Παρ᾿ ὅλα αὐτά οἱ διαβεβαιώσεις τῶν καταλαβόντων τίς 12 μητροπόλεις μητροπολιτῶν δόθηκαν στίς 27-7-1974, μέ παρέμβαση πολιτικοῦ προσώπου, στενοῦ φίλου τοῦ Σεραφείμ, πού ἔπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στήν ἐκλογή του στόν ἀρχιεπισκοπικό θρόνο μέσῃ δικτατορία.

     Μέ αὐτήν τήν ξέφρενη ταχύτητα, τήν ἄμετρη αὐθαιρεσία καί τήν σκληρότατη βία μιά ὁμάδα ἱεραρχῶν, ἐξυπηρετώντας ταπεινά συμφέροντα καί ἐκπληρώνοντας ἀλληλοεξυπηρετήσεις, ἔσπρωξαν μέ ἀναλγησία καί κακότητα 12 ἀδελφούς τους μητροπολίτες στό περιθώριο τῆς διοίκησης τῆς Ἐκκλησίας.

     Ἀπό κεῖ καί πέρα συναντᾶμε τόν διωγμένο ἐπίσκοπο Νικόδημο στόν τόπο τῆς ἐξορίας του: ἕνα σπίτι στήν Ἁγία Παρασκευή πού ἡ ἀγάπη τῶν μοναχῶν τῆς Μονῆς Μακρυνοῦ τοῦ παραχώρησε γιά νά κατοικεῖ ὅσο τό χρειαστεῖ. Τόν βλέπουμε νά προσφέρει τήν ἀναίμακτη θυσία στό παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Σάββα (ἐντός τῆς κατοικίας πού τοῦ παραχωρήθηκε) καί νά προσφέρεται καί ὁ ἴδιος θυσία στό Θεό ὡς γνήσιος ἀρχιερέας τοῦ Μεγάλου Ἀρχιερέα Χριστοῦ. Γρήγορα, ἄρχισε νά περιβάλλεται ἀπό γνήσιους ἀδελφούς πού τοῦ στάθηκαν μέ εἰλικρινῆ ἀγάπη καί ἐκεῖνος τούς διακόνησε ταπεινά στήν ἐν Χριστῷ ζωή. Συγκροτήθηκε μιά δυναμική εὐχαριστιακή κοινότητα, «τό Ἐκκλησίασμα τό μικρό τό Παμμέγιστο!» (δεῖτε τό ποίημα «Θρόμβοι αἵματος» σέ ἄλλο μέρος τοῦ τεύχους).
              
σχόλια:
Ἐμφανίστηκε συνοδική ἐγκύκλιος, μέ ὑπογραφές πλαστογραφημένες, πού ἐπικαλεῖται ἀπόφαση τῆς κουτσουρεμένης Ἱεραρχίας της 23ης-7-1974 (τή μέρα ἐκείνη δέ συνεδρίασε ἡ Ἱεραρχία)".
Ελάχιστο (γιατί υπάρχει πληθώρα παρόμοιων και χειρότερων περιστατικών) δείγμα του σεραφειμικού "ήθους"! Όταν οι μέθοδοι του υποκόσμου συνιστούσαν κυρίαρχη πρακτική του εκκλησιαστικού βίου! Και μετά έχεις κάποιους, γέμοντες θράσους, να εκθειάζουν το άθλιο αυτό εκκλησιαστικό καθεστώς!
Λ.Ν.